Cesarstwo Rzymskie – historyczne państwo, powstałe w 27 p.n.e., w wyniku przekształcenia Republiki w Cesarstwo. Pierwszym cesarzem został Gajusz Oktawiusz z dynastii julijsko-klaudyjskiej, który otrzymał tytuł Augusta.
Za kres Imperium Rzymskiego uznaje się rok 395 i rozpad na Cesarstwo zachodnie i wschodnie.
Historia[]
Początki Imperium[]
Gdy Gajusz Oktawiusz otrzymał tytuł Augusta, odtąd używał umienia Oktawian August. Przywrócił on stabilność w państwie oraz pozostawił przywileje senatorom. Wymienił skorumpowanych Patrycjuszy, sprawnymi urzędnikami z niższych warstw społecznych. Usprawnił państwo i religię.
Dynastia julijsko-klaudyjska[]
Następcą Gajusza został Tyberiusz, który był skutecznym dowódcą wojskowym i strategiem. Pod koniec życia, jego obowiązki pełnił Sejan. Następnym na tronie był Kaligula, który szybko okazał się być tyranem. Mordował przeciwników politycznych i konfiskował majątki, ale jednocześnie zniósł podatek od handlu i finansował Igrzyska. Według Swetoniusza Kaligula na senatora chciał mianować swojego konia. Jego rządy zakończyły się, gdy został zamordowany przez spiskowców. Po jego śmierci rozważano nad przywróceniem Republiki, ale Pretorianie nalegali na wybranie nowego cesarza.
Nowym cesarzem został Klaudiusz, który w przeciwieństwie do swojego poprzednika cechował się rozważnymi rządami. Za jego kadencji rozbudowano akwedukty w Rzymie. Został on otruty przez własną żonę Agrypinę, która na tronie osadziła swojego syna Nerona. Podczas kadencji Nerona doszło do pożaru Rzymu, a o jego sprawcę oskarża się samego cesarza. Neron nie lubił i prześladował chrześcijan. Po śmieci Nerona rozpoczął się tzw rok czterech cesarzy, okres buntu podczas którego wojsko powołało kolejno czterech cesarzy: Galbę, Othona, Witeliusza oraz Wespazjana.
Dynastie Flawiuszów i Antoninów[]
Zwycięsko ze starcia wyszedł Wespazjan. Rozpoczął on rządy dynastii Flawiuszy, a z początkiem jego rządów rozpoczęło się powstanie żydów w Palestynie. Poprawił sytuację w państwie, a jego następcą został jego syn Tytus Flawiusz. Tytus Flawiusz rządził w latach 79–81 i został dobrze zapamiętany w przeciwieństwie do swojego następcy Domicjana, który uchodził za krwawego tyrana. Odnosił sukcesy wojskowe, ale rozbudował aparat terroru i zginął zamordowany w zamachu.
Kolejnym cesarzem został Nerwa, z dynastii Antoninów. Adoptował on gubernatora Germanii Trajana. Trajan był pierwszym cesarzem urodzonym poza Rzymem. Podczas jego rządów udało się podbić nowe tereny takie jak Dacja, Armenia, Arabia oraz Mezopotamia. Trajan ze względu na sukcesy uważany jest za jednego z najlepszych cesarzy rzymskich. Zastąpił go jego kuzyn Hadrian, będący miłośnikiem kultury greckiej. Wycofał wojska z Armenii i Mezopotamii, ponieważ koszt ich utrzymania był zbyt wysoki. Rozpoczął on rozbudowę Limes, np. Wał Hadriana. Kolejnym cesarzem został Antoninus Pius, a jego rządy uchodziły za wyjątkowo pokojowe. Kolejny cesarz Marek Aureliusz musiał stawić czoła najazdom Germanów.
Pięciu pierwszych cesarzy z dynastii Antoninów zostało nazwanych dobrymi, ze względu na charakter ich rządów. Nie zaliczał się do nich Kommodus, który interesował się walkami Gladiatorów i często w nich uczestniczył. Prawdopodobnie został zamordowany, a po jego śmierci rozpoczęła się wojna domowa.
Nowi cesarze[]
W wyniku wojny domowej do władzy doszedł Septymiusz Sewer, wojskowego dowodzącego armią Dunaju. Rozpoczął on zupełnie nową politykę. Nie ufał on pretorianom i rozwiązał gwardię, a senatorów pozbawił władzy w armii. Rozluźnił dyscyplinę dla ludności cywilnej, a żołnierzom pozwolił na małżeństwo i posiadanie ziemi oraz nakazał im pobieranie podatków. Reformy Sewera osłabiły państwo, a kolejnymi cesarzami byli: Karakalla, Makrynus, Diadumenian, Heliogabal oraz Aleksander Sewer, z którym zakończyła się dynastia Sewerów. Wielu cesarzy z tej dynastii zostało zamordowanych.
Kryzys wieku III[]
Po śmierci Aleksandra Sewera rozpoczął się kryzys. Na nową siłę w Imperium wyrosła armia, która wybierała kolejnych cesarzy. Cesarstwo było coraz słabsze, a na wschodnie ziemie nacierały plemiona germańskie i Sasanidzi. Za panowania Aureliana został otoczony nowymi murami, co było widoczną oznaką słabości armii. Drogi popadały w ruinę, przez co zmniejszył się handel. Strajkować zaczęli także żołnierze i rolnicy. Upadł system monetarny i został zastąpiony handlem wymiennym.
Powrót do stabilności[]
Dioklecjan, który został cesarzem w 284 próbował przywrócić stabilność w państwie, ale zrozumiał, że sam nie da sobie rady. Do współrządzenia dobrał sobie Maksymiana. Wprowadzono nowy system władzy polegający na władzy dwóch cesarzy, którzy dobierają do współrządzenia czterech cezarów. Tetrarchia została wprowadzona na stałe. Dioklecjan próbował pokojowo przekazać władzę jednemu ze swoich cezarów, ale wybuchła wojna domowa podczas której władzę na zachodzie, a następnie na wschodzie przejął Konstantyn.
W 313 wydał edykt mediolański, legalizując chrześcijaństwo w terenie cesarstwa. Kolejny cesarz Julian Apostata próbował ożywić religię starożytnego Rzymu, ale bezskutecznie. W 392 cesarz Teodozjusz wprowadził chrześcijaństwo jako religię dominującą.
Podział cesarstwa[]
W III wieku władza straciła autorytet, a jeden cesarz miewał problem by kontrolować całe cesarstwo. Tetrarchia przetrwała bardzo krótko, a w 395 wprowadzono trwały podział cesarstwa na Cesarstwo zachodnie i wschodnie, rządzone osobno przez dwóch różnych cesarzy.