herb Nałęcz hrabiów Raczyńskich
Hrabia Edward Bernard Raczyński (*1891 †1993) – polski dyplomata, polityk i pisarz. Osoba szczególnie zasłużona dla Polski. Przez matkę spowinowacony z Habsburgami. Ambasador RP w Kopenhadze, przy Lidze Narodów w Genewie i w Londynie, w latach 1941–1943 jednocześnie minister spraw zagranicznych RP, w latach 1979–1986 Prezydent RP na uchodźstwie. Był zarówno najstarszym (urząd złożył w wieku 95 lat), jak i najdłużej żyjącym prezydentem RP (niecałe 102 lata).
Hrabia pochodził z bardzo znanego wielkopolskiego rodu szlacheckiego Raczyńskich, pieczętującego się herbem Nałęcz. Jego ojcem był Edward Aleksander Raczyński, a matką Róża z Potockich 1 voto Władysławowa Krasińska. Był bratem Rogera Adama Raczyńskiego oraz przyrodnim bratem Karola Rogera Raczyńskiego oraz Adama Krasińskiego, IV ordynata na Opinogórze. Był prawnukiem założyciela pierwszej w Poznaniu biblioteki publicznej: Biblioteki Raczyńskich – hr.Edwarda Raczyńskiego (*1786 †1845).
hr. Edward Bernard Raczynski w 1932 r
hr. Edward Bernard Raczyński z żoną Cecylią w 1942 r
hr. Edward Bernard Raczyński
hr. Edward Bernard Raczyński
hr. Edward Bernard Raczyński
hr. Edward Bernard Raczyński
hr. Edward Bernard Raczyński, Władysław Sikorski, gen. Kukiel Winston Churchill
Raport hr. Edwarda Bernarda Raczyńskiego o zbrodniach hitlerowskich w okupowanej Polsce
Pałac hrabiów Raczyńskich w Rogalinie
Pałac hrabiów Raczyńskich w Rogalinie
Miejsce spoczynku hr. Edwarda Bernarda Raczyńskiego w Rogalinie
Pomnik hr. Edwarda Bernarda Raczyńskiego w warszawskim Ursynowie
Lata szkolne spędził w Krakowie, gdzie mieszkał w rezydencji „pod Baranami” w domu babci, Adamowej Potockiej. Po jej śmierci wraz z rodziną przeprowadził się na ulicę Szpitalną nieopodal teatru. Początkowe lata edukacji odbywał wraz z bratem Rogerem w domu, co było powszechnie praktykowane w sferach ziemiańskich w Polsce. Następnie (od piątej klasy) uczęszczał do II Liceum Ogólnokształcącego im. króla Jana III Sobieskiego w Krakowie. Skończył prawo w Lipsku, studiował również w londyńskiej Szkole Nauk Politycznych oraz na Uniwersytecie Jagiellońskim zrobił doktorat z nauk prawnych.
W 1919 rozpoczął pracę w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Pracował na placówce dyplomatycznej w Danii, od 1932 przez trzy lata reprezentował Rzeczpospolitą jako stały delegat przy Lidze Narodów w Genewie. Przez dwie kadencje, od 1934 roku aż do cofnięcia uznania władzom polskim na emigracji przez Wielką Brytanię w 1945 roku, był ambasadorem Polski w Londynie. W latach 1941–1943 był jednocześnie ministrem spraw zagranicznych. W imieniu rządu polskiego podpisywał polsko-brytyjski układ sojuszniczy.
Ważnym punktem ówczesnej działalności jest przedstawienie aliantom szczegółowego opisu Holocaustu przez hrabiego Edwarda Raczyńskiego, który jako minister spraw zagranicznych RP, w oparciu o dokumenty w postaci mikrofilmów przywiezione do Londynu przez kuriera Jana Karskiego oraz potwierdzone jego świadectwem, przygotował i 10 grudnia 1942 przedstawił aliantom[1][2], który został wystosowany jako oficjalna nota Rządu RP na uchodźstwie skierowana do do rządów krajów będących sygnatariuszami Deklaracji Narodów Zjednoczonych. Nota hr. E.Raczyńskiego była pierwszym na świecie oficjalnym raportem na temat tej strasznej zbrodni przeciwko ludzkości i informującym o nim światową opinię publiczną.
Dokument ten w 21 punktach przedstawiał szczegółowy opis genezy tego strasznego przestępstwa wojennego i przeciwko ludzkości oraz aktualnej sytuacji mniejszości żydowskiej w okupowanej przez hitlerowców i Sowietów Polsce, a także szczegółowy chronologiczny opis informacyjnej kampanii polskiego rządu w tym zakresie, jak również wezwanie do rządów sprzymierzonych do powstrzymania tej straszliwej zbrodni. Hr. Raczyński osobiście zredagował również oświadczenie rządu RP na uchodźstwie po odkryciu w 1943 grobów z zamordowanymi przez Sowietów oficerów polskich w Katyniu, oraz wysłał prośbę do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża w Genewie o wyjaśnienie tej potwornej zbrodni. Dokumenty związane ze zbrodnią katyńską przewieźli kurierzy tatrzańscy do Budapesztu, a stąd do Posła RP w Bernie Aleksandra Wacława Ładosia (*1891 †1963) dostarczył jeden z założycieli polskiego gimnazjum w Balatonboglár – proboszcz ks.kanonik Béla Varga, który podróż do Szwajcarii odbył na podstawie paszportu dyplomatycznego Królewstwa Węgier.
Po zakończeniu II wojny światowej hrabia Edward Bernard Raczyński był organizatorem oraz członkiem (wspólnie z generałem Władysławem Andersem i Tomaszem Arciszewskim) Rady Trzech. Powstała ona na wskutek opozycji wobec Augusta Zaleskiego w 1954 roku, który wbrew wcześniejszym ustaleniom, nie chciał ustąpić z funkcji prezydenta. Skład Rady Trzech zmieniał się sześciokrotnie, jednak stałym jej członkiem był hr. Edward Raczyński. Po upływie siedmioletniej kadencji prezydenckiej 1979–1986, zgodnie z wcześniejszą zapowiedzią, podobnie do swojego poprzednika, ustąpił ze stanowiska głowy państwa. Z tytułu objęcia urzędu Prezydenta RP hr. Edward Raczyński z dniem 8 kwietnia 1979 r. został kawalerem Orderu Orła Białego[3].
Hr. Edward Bernard Raczyński wraz z rodziną byli przyjaciółmi Antoniewiczów z Poznania, przed wojną często gościli ich u siebie w pałacu w pobliskim Rogalinie. Wspólnie ze Stanisławem Mikołajczykiem chciał, aby przebywający w Budapeszcie Zdzisław Antoniewicz przyjechał do Londynu i chociaż jako podsekretarz stanu w MSZ służył swoją olbrzymią wiedzą oraz znajomością wielu języków i był im pomocny. Przyjęli jednak jego motywację, że w Węgrach jest on znacznie bardziej potrzebny Polsce i ponad 140-tysięcznej rzeszy polskich uchodźców. Dali więc jemu jak najszersze kompetencje, po wyprowadzeniu się z Budapesztu Poselstwa RP i jego kierownictwa, mianując nieoficjalnym charge d’affaires RP w randze I sekretarza Poselstwa oraz oficera d/s specjalnych poruczeń rządu RP na emigracji, jednocześnie potwierdzając zarazem jego funkcję wicedyrektora Instytutu Polskiego w Budapeszcie, później w uznaniu dotychczasowych zasług, odznaczyli jego Krzyżem Wielkim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski „Polonia Restituta”[4].
Hr. Edward Raczyński w końcu 1990 roku założył w Poznaniu Fundację im. Raczyńskich i przekazał jej pałac i park w Rogalinie, Galerię Rogalińską przy Muzem Narodowym, której pozostawał faktycznym właścicielem, oraz przysługujące mu prawa do majątku ziemskiego otaczającego pałacu i parku rogalinskiego. W skład galerii weszło, m.in przeszło 300 obrazów, rzeźby i różne przedmioty artystyczne. Pałac i park w Rogalinie zostały we władaniu Muzeum Narodowego w Poznaniu. Do tej pory, wbrew woli Fundatora, Fundacja, nie mogła jednak uzyskać na własność majątku rolnego, które dalej musi wydzierżawiać, by spełnić swój cel statutowy ochrony jednego z najpiękniejszych krajobrazów nie tylko Wielkopolski, ale także całej Polski.
Hr. Edward Raczyński był trzykrotnie żonaty. Pierwszą jego żoną była poślubiona w Londynie w 1925 Lady Joyuse Markham (1902–1931). Drugą żoną była poślubiona w 1932 w Rogalinie Cecylia Jaroszyńska (1906–1962), z którą doczekał się trzech córek: Wandy (ur. 1933) zamężnej z Ryszardem Dembińskim; Viridianny (ur. 1935) zamężnej z Ksawerym hr. Reyem; oraz Katarzyny (ur. 1939). W 1991 w Londynie poślubił Anielę z Lilpopów (1910–1998), córkę znanego warszawskiego architekta Franciszka Lilpopa. Ponieważ ani jego bratankowie, ani on nie zostawili męskich potomków, był ostatnim męskim przedstawicielem polskiej linii Raczyńskich. Hr. Edward Raczyński zmarł 30 lipca 1993 r. w Londynie, w wieku 102 lat i na swoje ży¬cze¬nie został pochowany w Rogalinie pod Poznaniem.
W 1937 roku został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski[4]. W 1991 został odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej[5]. 18 grudnia 1990 uchwałą Rady Miasta Poznania otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Miasta Poznania[6]. Jest autorem wspomnień W sojuszniczym Londynie (Londyn, 1974) oraz książki Czas wielkich zmian. Rozmowy przeprowadzone przez Krzysztofa Muszkowskiego (Paryż, 1990).
(Na podstawie sensacyjnej książki Roland von Bagratuni: Koryfeusze węgierskiej komuny i ich wrogowie oraz ofiary - Największe skandale polsko-węgierskie za komuny i nieugięta siła tysiącletniej przyjaźni polsko-węgierskiej)