Sobór trydencki − XIX sobór powszechny zwołany 1545 roku w Trydencie przez papieża Pawła III, zakończył się 1563 roku za papieża Piusa IV. Sobór ten odrzucił główne idee reformacji oraz zainicjował reformę Kościoła rzymskokatolickiego przez wydanie wielu dekretów w sprawach wiary i moralności oraz dyscypliny kościelnej.
Sytuacja w Kościele przed soborem[]
W połowie XVI wieku reformacja szybko zyskiwała coraz szersze kręgi zwolenników w całej Europie. W tej sytuacji Kościół katolicki postanowił zahamować rozwój tego ruchu. Początkowo głównym narzędziem do walki z innowiercami była powołana w XIII wieku inkwizycja. Jej wyroki musieli uznawać i wykonywać wszyscy katoliccy władcy państw europejskich. W 1542 roku papież Paweł III zmienił zasady funkcjonowania tej instytucji, tak aby skuteczniej zapobiegać działaniom protestantów. Nadzór nad wykonywanymi przez nią wyrokami powierzył wówczas sześciu kardynałom. Jednak brutalne metody stosowane przez inkwizytorów sprawiły, że instytucja ta zyskała złą sławę na całym kontynencie.
Katedra trydencka - miejsce obrad soboru.
Obrady soboru w Trydencie na rycinie.
Sobór na kolorowej grafice.
Obrady soboru na obrazie Pasquale Cati.
Papież Grzegorz XIII - autor reformy kalendarza.
Zwołanie soboru[]
Wkrótce okazało się, że działalność inkwizycji nie przyniosła zadowalających efektów, a jedynie wywołała dodatkową niechęć do katolicyzmu. Najwyżsi duchowni zrozumieli, że aby przeciwdziałać reformacji, należy przeprowadzić szereg reform wewnątrz Kościoła. Dlatego w 1545 zwołano sobór powszechny w Trydencie. Do jego głównych celów należało opracowanie metod walki z reformacją oraz planu naprawy sytuacji w Kościele katolickim. Posiedzenia soboru trwały z przerwami 18 lat i odbywały się nie tylko w Trydencie. W czasie obrad potępiono nauki Marcina Lutra i innych reformatorów oraz uznano protestantów za heretyków. Dzieła napisane przez heretyków umieszczono w Indeksie Ksiąg Zakazanych. Ustalono również, że ich autorów należy postawić przed sądem inkwizycji.
Zgodnie z postanowieniami soboru wprowadzono także istotne zmiany w funkcjonowaniu Kościoła. Ustalono wówczas jednolitą liturgię, potwierdzano znaczenie siedmiu sakramentów oraz na nowo sformułowano zasady katolicyzmu. Zakazano również nepotyzmu i obejmowania wielu stanowisk kościelnych przez jedną osobę. Ponadto biskupi mieli odtąd obowiązek przebywania w swoich diecezjach, a proboszczowie - w swoich parafiach. Aby doprowadzić do odnowy wewnętrznej Kościoła i poprawić dyscyplinę wśród duchowieństwa. biskupom nakazano zakładanie seminariów duchownych i kolegiów. Zobowiązano ich również do przeprowadzania regularnych kontroli w swoich parafiach. Zreformowano również szkoły parafialne, w których uczono wiernych pisania, czytania i śpiewu. Z kolei w odpowiedzi na publikacje protestanckie coraz częściej drukowano modlitewniki oraz katechizmy zawierające oficjalną naukę katolicką.
Reformy posoborowe[]
Działania podjęte przez Kościół katolicki miały przekonać wyznawców do trwania w wierze katolickiej i walki z protestantami. W realizacji tych celów pomagały nowo założone zakony: jezuitów, pijarów oraz misjonarzy lazarystów. Dodatkowo kolejni papieże reformowali sposób zarządzania Kościołem. Ustanowili urząd nuncjuszy, którym powierzyli reprezentowanie swoich interesów w poszczególnych państwach. Powołali również kongregacje, czyli instytucje mające usprawnić i uporządkować zarządzanie Kościołem.
Pod opieką papieży rozwijały się różne dziedziny nauki. Rozpoczęto badania nad historią chrześcijaństwa. Dzięki odkryciu w Rzymie podziemnych cmentarzysk (katakumb), w których w starożytności chrześcijanie sprawowali obrzędy, zainteresowano się archeologią. W 1582 papież Grzegorz XIII zreformował obowiązujący dotychczas kalendarz juliański. Zmieniony kalendarz, na cześć biskupa Rzymu, nazwano gregoriańskim.
Znaczącą rolę w zjednywaniu wiernych odgrywała także sztuka. Komponowano wielogłosowe, deklamowane msze, które miały zachwycać katolików oraz przekonywać ich o wspaniałości Kościoła. Uwagę przyciągał również bogaty oraz pełen przepychu styl barokowy obowiązujący w malarstwie, rzeźbie oraz architekturze. W XVII wieku rozprzestrzenił się on po całej Europie, a dzięki misjonarzom dotarł nawet na inne kontynenty.
Źródła[]
- Encyklopedia powszechna PWN;
- Śladami przeszłości. Podręcznik do historii dla klasy drugiej gimnazjum. Wydawnictwo Nowa Era. Warszawa 2012.