Jusztinián Serédi

Prymas Węgier ks.abp.Jusztinián Serédi - ze zbiorów Rolanda Antoniewicza

herb Jusztiniána kardynała Serédi

Prymas Węgier ks.Jusztinián Serédi

Msza święta w obozie internowanych żołnierzy i oficerów RP w Zalaszentgrót, celebrowana przez Nunciusza Papieskiego abp. Angelo Rotta, koncelobrowana przez ks. Jusztiniána kardynała Serédiego, ks.kanonika Miklósa Bersztóczyego, proboszcza w Zalaegerszeg ks. Józsefa Pehm-Mindszentyego (późniejszego Prymasa), oraz ks. prałata i proboszcza w Balatonboglár, infułata dr.Bélę Varga - ze zbiorów Rolanda Antoniewicza

Dr. Jusztinián kardynał Serédi (pierwotnie György Szapucsek, po słowacku Juraj Sapuček; (*23 kwietnia 1884 Deáki †29 marca 1945 w Ostrzychomiu)m Osoba szczególnie zasłużona dla Polski, węgierski duchowny rzymskokatolicki, benedyktyn, arcybiskup ostrzyhomsko-budapeszteński i Prymas Węgier, kardynał i Sługa Boży kościoła katolickiego, zdaniem światowej prasy, w 1939 r był potencjalnym kandydatem na papieża, dyplomata watykański, prawnik kanoniczny, światowej sławy uczony, entuzjastyczny polonofil, w okresie II wojny światowej wielki dobroczyńca Polski i Polaków.

Biografia

Młodość i kapłaństwo

György Szapucsek urodził się w 1884 we wsi Deáki w komitacie Pozsony (Bratysława) w rodzinie bardzo wierzącej. Był dziesiątym dzieckiem spośród jedenaściorga rodzeństwa. Za namową miejscowego proboszcza oddano go szkoły. W Bratysławie ukończył pierwsze sześć klas katolickiego gimnazjum. W 1901 przyjęto jego do zakonu benedyktynów - wtedy przybrał zakonne imię Justynian (Jusztinián). Szkołę średnią ukończył u benedyktynów w Pannonhalma, a potem w Győr. Studia teologiczne ukończył w Rzymie na benedyktyńskiej Akademii Świętego Anzelma (Anselmianum). Po uzyskaniu doktoratu z teologii wrócił do Pannonhalma, gdzie 14 lipca 1908 wyświęcono go na prezbitera. Po wyświęceniu pojechał do Rzymu, gdzie studiował prawo kanoniczne.

W 1904 papież Pius X zlecił profesorowi prawa kanonicznego Instytutu Katolickiego w Paryżu kardynałowi Pietro kardynałowi Gasparriemu kierownictwo komisji mającej opracować nowy Kodeks prawa kanonicznego. Dzięki jednemu z członków tej komisji, profesorowi prawa kanonicznego ks. Bastienowi, Justynian Szapucsek został przydzielony do prac korekcyjnych nad prawem kanonicznym. Dziełem Justyniana Szapucska jest dziewięciotomowe Codicis Juris Canonici Fontes - zbiór źródeł nowego prawa kanonicznego. Za zasługi w kodyfikacji prawa kanonicznego uniwerstytet w Oxfordzie w 1936 nadał mu tytuł doktora honoris causa. Podczas prac badawczych w bibliotekach i archiwach Serédi nawiązał przyjacielskie stosunki z kardynałem Achille Rattim, późniejszym papieżem Piusem XI.

W lipcu 1908 w Pannonhalma Justynian Szapucsek otrzymał święcenia kapłańskie z rąk benedyktyńskiego koadjutora ostrzyhomskiego ks.bp.Medárda Kohla. W 1918 ks. Szapucsek został kapelanem wojskowym w Ostrzyhomiu. Po zakończeniu I wojny światowej wrócił do Rzymu, gdzie na posiedzeniach kongregacji benedyktynów reprezentował węgierską gałąź zakonu. Jednocześnie był radcą poselstwa Królestwa Węgier przy Stolicy Apostolskiej, a następnie chargé d'affaires poselstwa.

Ks. Szapucsek nawiązał znajomość, a potem przyjaźń z późniejszym arcybiskupem poznańsko-gnieźnieńskim i Prymasem Polski Augustem Hlondem, który również należał do grona przyjaciół późniejszego papieża Achillesa Rattiego. Wspólnie przyczynili się do powstania polskiego kościoła pod wezwaniem NMP w budapeszteńskiej dzielnicy Kőbánya przy ulicy Kőér i wzięli udział w konsekracji tego kościoła w 1926 roku.

Biskupstwo i prymat

Prymas Węgier ks.Jusztinián kardynał Serédi - ze zbiorów Rolanda Antoniewicza

Ks. Prymas Węgier Jusztinián kardynał Serédi - ze zbiorów Rolanda Antoniewicza

ks. Prymas Węgier Jusztinián kardynał Serédi - ze zbiorów Rolanda Antoniewicza

ks. Prymas Węgier Jusztinián kardynał Serédi - ze zbiorów Rolanda Antoniewicza

ks. Prymas Węgier Jusztinián kardynał Serédi - ze zbiorów Rolanda Antoniewicza

ks. Prymas Węgier Jusztinián kardynał Serédi - ze zbiorów Rolanda Antoniewicza

ks. Prymas Węgier Jusztinián kardynał Serédi - ze zbiorów Rolanda Antoniewicza

Prymas Węgier Jusztinián kardynał Serédi - ze zbiorów Rolanda Antoniewicza

W 1927 zmarł arcybiskup ostrzyhomski i Prymas Węgier János kardynał Csernoch. 30 listopada 1927 papież Pius XI, nie uwzględniając przedstawionej przez rząd węgierski kandydatury arcybiskupa Eger Lajosa Szmrecsányiego, a potem biskupa sufragana w Csanád, Gyuli Glattfeldera, arcybiskupem ostrzyhomskim mianował ojca Jusztiniána OSB —  Györgya Szapucska, nie posiadającego nawet święceń biskupich. Jeszcze w tym samym roku mianował go kardynałem, a dopiero 8 stycznia 1928 osobiście wyświęcił go na biskupa. Ks. Szapucsek dopiero wtedy przyjął nazwisko „Serédi”. Swoją nominację kardynalską, a potem na Księcia Prymasa Węgier ks. Justynian Serédi zawdzięczał nie tylko przyjaźni z papieżem Piusem XI i z ks. Pietro kardynałem Gasparrim. O wiele większą rolę przy podjęciu tej decyzji przez papieża odegrała chęć okazania przez Watykan władzy nad ówczesnym państwem węgierskim - w obu przypadkach nominacja ks. Serédiego stała wbrew oficjalnemu stanowisku rządu węgierskiego. Mianowanie kardynałem i arcybiskupem zwykłego księdza podkreśliło niespotykany szacunek najwyższych kół kościelnych wobec niego, jaki dotychczas potrafił zdobyć chyba jedynie zawsze uśmiechnięty święty Filip Neri, który również jako zwykły ksiądz został mianowany kardynałem.

W 1928 kardynał Serédi został wybrany dyrektorem, a potem w 1934 członkiem honorowym Węgierskiej Akademii Nauk. Jako członek senatu w 1935 wystąpił z wnioskiem o uchylenie ustawy o przymusie zawarcia małżeństwa świeckiego i uznaniu przez państwo aktów małżeńskich zawartych według prawideł ceremonii kościelnej. Jako głowa węgierskiego kościoła katolickiego niezmiennie podtrzymywał negatywne stanowisko papieża Piusa XII wobec ruchów faszystowskich i szowinistycznych, broniąc porządku konstytucyjnego i protestując przeciwko poglądom rasistowskim.

Po okupacji Węgier przez hitlerowców 19 marca 1944 prymas Serédi wystąpił w obronie Żydów, a szczególnie katolików pochodzenia żydowskiego, praktycznie występując tym samym przeciwko polityce hitlerowców. Podczas jego kadencji, biskupi, węgierskie klasztory i parafie tłumnie udzielały schronienie żydom.

Podczas posiedzenia Rady Państwa Królestwa Węgier 27 października 1944 prymas Serédi kategorycznie sprzeciwił się przejęciu władzy przez Ferenca Szálasiego, a później nie wziął udziału w ślubowaniu „Wodza Narodu” 4 listopada 1944.

Arcybiskup ostrzyhomski Justynian kardynał Serédi, książę prymas Węgier, zmarł 29 marca 1945 w Ostrzyhomiu. Jego następcą został człowiek równie wybitny, a przy tym równie głęboko i entuzjastycznie przyjazny Polsce — ks. abp József kardynał Mindszenty — były proboszcz w Zalaegerszeg, wówczas jeszcze protonotariusz apostolski József Pehm, który regularnie odwiedzał polskie obozy uchodźcze znajdujące się w zasięgu jego parafii, w każdą niedzielę odprawiając tam msze święte, często koncelebrowane przez Nunciusza Papieskiego w Budapeszcie ks.abp. Angelo Rottę, ks. Prymasa Jusztiniána kardynała Serédi, szambelana papieskiego ks. kanonika Miklósa Beresztóczy, ks. biskupa-koadjutora ostrzychomskiego Zoltána Meszlényiego i inn, w których regularnie brali udział przedstawiciele władz węgierskich i polskiej dyplomacji.

Prymas Serédi biegle mówił po węgiersku, polsku, słowacku, łacinie, grecku, czesku, hebrajsku, niemiecku i włosku. Był obywatelem honorowym Pannonhalmy i Ostrzyhomia.

Pomoc prymasa dla polskich uchodźców

We wrześniu 1939 na Węgry przybyło około 140 tysięcy polskich uchodźców cywilnych i wojskowych. Prymas Serédi wezwał wtedy do siebie ministra spraw wewnętrznych Królestwa Węgier Ferenca Keresztes-Fischera i dyrektora departamentu socjalnego tego ministerstwa dr.Józefa Antalla, którego nakazał mianować komisarzem rządowym do spraw uchodźców. Faktyczne załatwianie ze strony kościoła spraw związanych z uchodźstwem polskim prymas Serédi powierzył swojemu osobistemu sekretarzowi ks. prałatowi Miklósowi Beresztóczy'emu, który jednocześnie był dyrektorem Departamentu Katolickiego Ministerstwa Oświaty i Spraw Wyznaniowych. Na polecenie prymasa ks. Beresztóczy osobiście prosił posła polskiego w Budapeszcie Leona Orłowskiego o wyznaczenie łącznika, którym został dziennikarz i naukowiec Zdzisław Antoniewicz. W pomocy Polakom brali udział również dr. József Antall senior i dyrektor departamentu jenieckiego Ministerstwa Obrony płk. Zoltán Baló, płk Lóránt Utassy, okoliczni księża Béla Varga i László Lékai oraz nuncjusz apostolski abp Angelo Rotta.

Kardynał Serédi niejednokrotnie odwiedzał obozy polskich uchodźców i odprawiał w nich msze święte, przeważnie przy koncelebracji nunciusza papieskiego ks. abp. Angelo Rotta, swojego koadiutora bp. Zoltána Meszlényiego, czy ks. kanonika Miklósa Beresztóczyego. Z inicjatywy prymasa Serédiego oraz I sekretarza Poselstwa RP, wicedyrektora Instytutu Polskiego w Budapeszcie red. Zdzisława Antoniewicza, pod opieką biskupa sufragana Vác ks.bp. Árpáda Hanauera powołano do życia polską szkołę podstawową i bursę dla dzieci żydowskich (przeważnie sierot), które uciekły z Polski. Prymas Serédi wielokrotnie w tajemnicy odwiedzał tę szkołę. dr. József Antall senior rozesłał do wszystkich węgierskich organów administracji państwowej okólnik o treści "na Węgrzech nie ma polskich żydów, są tylko i wyłącznie uchodźcy polscy". Za wiedzą prymasa bardzo wielu polskich żydów znalazło schronienie w węgierskich klasztorach, przede wszystkim u benedyktynów, franciszkanów i u dominikanów. W pomocy Polakom prymas Serédi współpracował z innymi węgierskimi kościołami - z kościołem ewangelickim, reformowanym, unitariańskim i z baptystami.

Ulubiony cytat prymasa z Pisma Świętego dokładnie odzwierciedlał wszystko to, co uczynił w interesie Polaków i Żydów: „timor non est in caritate sed perfecta caritas foras mittit timorem quoniam timor poenam habet qui autem timet non est perfectus in caritate” (1 Jo 4.18) — „w miłości nie ma lęku, lecz doskonała miłość usuwa lęk, ponieważ lęk kojarzy się z karą. Ten zaś, kto się lęka, nie wydoskonalił się w miłości” (1 J 4,18).

(Na podstawie wpisu do węgierskiej Wikipedii, autorstwa Rolanda Antoniewicza i jego wspomnień, od 20 lat oczekujących na wydanie i wydawcę oraz artykułu Rolanda Antoniewicza w Wikipedii polskiej, zupełnie niefachowo niemiłosiernie pogryzmolonego i cenzurowanego i dlatego zepsutego przez jeszcze nieznanych sprawców.)

Literatura

Dzieła

• Serédi Jusztinián hercegprímás feljegyzései 1941-1944. [sajtó alá rend., előszó, bev. tan., jegyz. Orbán Sándor, Vida István] Budapest, 1990
• Serédi Jusztinián hercegprímás feljegyzései 1941-1944 ISBN 963-327-095-2 - Zrínyi Katonai Könyv- és Lapkiadó, Budapest 1990
• Serédi Jusztinián és a trianoni egyházmegyék – Serédi Jusztiniánra emlékezünk. Új Ember Magazin, 205. március-április.II.évf. 3.szám.
• Prímási Levéltár, Esztergom, Serédi Jusztinián személyes iratai 5464/1942. sz.
• Serédi Jusztinián biboros hercegprímás öt beszéde - Jelenkor Kiadó, Budapest 1943

Odznaczenia

• członek honorowy Węgierskiej Akademii Nauk (1934)
• University of Oxford - Doctor Honoris Causa (1936)

Opracowania

• Rácz, Lajos: Cardinal Serédi and relations between Hungarian state and the Catholic Church. = Acta juridica Hungarica. 39. 1998. 1-2. 93-105.
• Rácz, Lajos: The Hungarian state and the Catholic Church in Hungary between the two world wars in connection with the primacy of the canonist Serédi. = Annales Universitatis Scientiarum Budapestinensis de Rolando Eötvös Nominatae. Sectio iuridica. 37. 1996 {1998}. 41-50.
• Magyar György: Küzdelem nélkül nincs győzelem. Serédi Jusztinián kulturális /sport-/ szellemiségéről és karitatív tevékenységéről. = Új Magyarország. 6. 1996. 90. 12.
• Gergely Jenő: Concordatum Hungaricum. A nyilas kormány konkordátumtervezete 1945 elején. = Századok. 129. 1995. 3. 695-728.
• Menczel János: A hercegprímás. Száztíz éve született Serédi Jusztinián. = Magyar Nemzet. 57. 1994. 118. 18.

Literatura źródłowa

• http://www.rev.hu/sulinet45/szerviz/kislex/biograf/seredi.htm
• http://tortenelemportal.hu/2012/12/seredi-jusztinian/
• http://www.regnumportal.hu/taxonomy/term/32
• http://filmhiradok.nava.hu/watch.php?id=5674
• http://franka-egom.ofm.hu/gerecse/03_seredi.htm
• http://www.hdke.hu/tudastar/enciklopedia/seredi-jusztinian
• http://hu.metapedia.org/wiki/Ser%C3%A9di_Jusztini%C3%A1n
• http://doktori.btk.elte.hu/hist/csikybalazs/tezis.pdf
• http://filmhiradok.blog.hu/2010/11/30/seredi_jusztinian_esztergom_erseke_biboros_hercegprimas
• http://www.esztergom.hu/wps/portal//egyhaz?menuid=AAMN-7L9D8K&docid=FNEI-84VBYW
• http://lexikon.katolikus.hu/S/Ser%C3%A9di.html
• http://tortenelemportal.hu/akta/seredi-jusztinian/
• http://bfl.archivportal.hu/index.php?action=gallery&gallery_action=show_object&type=cms_image&object_id=1278
• http://ujszo.com/cimkek/regio/2005/04/26/seredi-jusztinian-ersekre-hercegprimasra-emlekeztek-deakiban
• A hitet s a hűséget soha meg nem tagadta – Meszlényi Zoltán mártír püspök emlékezete Hatvanban = Új Ember, LVII. évf. 45. (2780.) sz. 2001. november 11.
• P. Szőke János ismerteti Meszlényi Zoltán vértanú életszentségét – Vatikáni Rádió, 2006. január 10. 18:12
• Márfi Gyula: Anyák napja helyett szabadságmérgezés = 2007. május 5. Magyar Nemzet
• Medveczky Attila: Papi sorsok a vörös csillag árnyékában = Függetlenség, 2007. február 9.
• Bárdos István: A Belvárosi Katolikus Olvasókör megalakulása és működése Esztergomban (1882-1950)
• http://ujember.katolikus.hu/Archivum/2001.11.11/0701.html
• http://www.radiovaticana.org/ung/Articolo.asp?c=61875
• http://www.esztergomi-ersekseg.hu/?fm=4&am=23&op=krsz070405
• http://mek.oszk.hu/00300/00355/html/ABC09732/10439.htm
• http://www.ma.hu/page/cikk/aa/0/168416/1
• http://www.mno.hu/index.mno?cikk=409814&rvt=2
• http://www.politikaforum.hu/?type=981&newsid=55318
• http://leveltar.katolikus.hu/index.htm?http&&&leveltar.katolikus.hu/esztergom.htm
• http://www.miep.hu/fuggetlenseg/2007/februar/09/5.htm
• http://www.jamk.hu/ujforras/950105.htm
• http://www.radiovaticana.org/ung/Articolo.asp?c=62326
• http://uj.katolikus.hu/cikk.php?h=1357
• Útban volt nekik, meggyilkolták – Meszlényi Zoltán unokaöccse igazi magyar embernek ismerte meg a püspököt – evangelikus.hu, 2009. október 13.
• Antoniewicz Roland József: Történelmeink. Valóság, 1975,8 sz. 102-106.old.
• Rosdy Pál: Megtört életpálya. Harminc éve halt meg Beresztóczy Miklós. Új Ember, 2003. szeptember 7.LIX. évf. 36. (2875.)
• Ispánki Béla Az évszázad pere Lámpás Kiadó, Budapest. 478 oldal.– ISBN 963-7593-23-3
• Zsidómentő lelkészek és laikusok a Felvidéken 8. Dátum: 2006-11-27 Szabad Újság
• RAVASZ ISTVÁN – OPRÁN EMESE: Megszállástól megszállásig Magyarország, 1944-45.
• Magyar katolikus lexikon I–XII. Főszerk. Diós István, szerk. Viczián János. Bp. 1993–2005. Szent István Társulat.
• Kazimierz Stasierski : Szkolnictwo polskie na Węgrzech w czasie drugiej wojny światowej. Poznań 1969
• Stanisław Maczek: Od podwody do czołga.. Wspomnienia wojenne 1918-1945. Tomar Publishers, Edinburgh, 1961.
• Antoniewicz Roland József: Ezeréves lengyel-magyar kapcsolatok.Élet és Tudomány, 1972/19.sz.
• Antoniewicz Roland József: Lengyel papok az ellenállásban. Katolikus Szó, 1971, 19. sz.
• Antoniewicz Roland József: Népek országútján. Az Elvek és utak sorozat és a lengyel–magyar barátság. Lobogó, 1973. június 6, 23.sz. XV.evf.
• Antoniewicz Roland József: Bajcsy-Zsilinszky Endre és a lengyelek. Magyar Nemzet, 1974. december 29. 303.sz. XXX.evf.
• Antoniewicz Roland József: Búcsú dr.Antall Józseftől, a lengyel menekültek segítőjétől. Napló, 1974. július 30., 176, XXX evf.
• Antoniewicz Roland József: Lengyelek és magyarok. Könyvvilág, 1971, november, 11.sz, XIV.évf.
• id. Antall József Menekültek menedéke. Emlékek és iratok.Mundus Magyar Egyetemi Kiadó, Budapest 1997. ISBN 963-8033-18-5, ISSN 1416-8324
• Antoniewicz Roland József: Történelmeink. Valóság, 1975,8 sz. 102-106.old.
• Stefan Badeni: Wczoraj i przedwczoraj. Katolicki Ośrodek Wydawniczy Veritas, 12 Praed Mews, London, W.2. Tom 60. serii Czerwonej Biblioteki Polskiej., Londyn, 1963.
• Bakó Endre: Huszonnégyszer Magyarországon. Hajdú-Bihari Napló, 1973. október 6.
• Beresztóczy Miklós: A VKM története. Budapest 1947.
• dr. Beresztóczy Miklós: Polak, Węgier dwa bratanki… Katolikus Szó, 1969/6. sz.
• Hetényi Varga Károly: Papi sorsok a horogkereszt és a vörös csillag árnyékában I-V. Lámpás Kiadó, Abaliget, 1992
• Hory András: Kulisszák mögött. Wien, 1965.
• Laczkó András: Menekülés a jövőért. Lengyel sorsok Magyarországon 1939-1945. Kiadja a Boglárlellei Városi Tanács, Boglárlelle 1989. ISBN 963-03-2669-8
• István Lagzi: Uchodźcy polscy na Węgrzech w latach drugiej wojny światowej. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1980. ISBN 83-11-06490-3
• István Lagzi: Droga żołnierza polskiego przez węgierską granicę w latach 1939–1941. Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, 1987. ISBN 83-210-0660-4
• Lévai Jenő: A magyarországi lengyel bázis története. Magyar Nemzet, 1970/184.sz.
• Ruffy Péter: Varsói hajnal. Kossuth Könyvkiadó, Budapest, 1961.
• Köves Rózsa: Találkozás lengyel fiatalokkal és idősekkel. Kötelező olvasmány: A Pál utcai fiúk. Magyar Nemzet, 1972. október 29.
• Várkonyi Endre: Múlt idők tanúi. Antall József. Menekültügy Magyarországon. Magyarország 1974/36. sz
• Uchodźcy polscy na Węgrzech w czasie wojny. (pióra Zdzisława Antoniewicza) Athenaeum, Budapeszt 1946.
• Talpassy Tibor: Bajcsy-Zsilinszky és a lengyelek. Magyar Nemzet, 1975/32.sz.
• Leon Orłowski: Wspomnienia z Budapesztu. Kultura (Páryż), 1952/10. sz.
• János Pelle: A katolikus egyház és a zsidótörvények. 2005, június 7. Zsidónegyed.Com.
• A püspöki kar tanácskozásai. A magyar katolikus püspökök konferenciáinak jegyzőkönyveiből, 1919-1944. Szerkesztette Jenő Gergely. Budapest, 1984, Gondolat.
• Stanisław Podlewski: Wierni Bogu i Ojczyźnie. Duchowieństwo katolickie w walce o niepodległość Polski w drugiej wojnie światowej. Wydawnictwo Novum, Chrześcijańskie Stowarzyszenie Społeczne. Nakładem Ars Christiana. Warszawa, 1971
• Jan Reychman: Dzieje polonii węgierskiej. Problemy Polonii Zagranicznej, Warszawa, 1966/1967. tom.V. 47-62.old.
• Rajz Mihály – Korompay Tibor: Megemlékezés dr Hanauer Árpád István váci megyéspüspökről. (1869-1942) Szent István Társulat, Budapest ISBN 963 360821 1
• Kazimierz Stasierski: Polscy uchodźcy na Węgrzech w latach 1939-1945, Przegląd Historyczny, Warszawa, 1961.* A tudós főpap – Serédi Jusztinián Hatvan éve, 1945. március 29-én halt meg. Új Ember, 2005. március 27. LXI. évf. 13-14. (2954-2955.)
• Slachta Margit 1941. július 29-ei és augusztus 13-ai keltezésű leveleit Majsai Tamás tette közzé. In: Ráday Gyűjtemény évkönyve. IV. 205-206 és V. köt. 217-218, Budapest, 1986.
• Saly Dezső: Szigorúan bizalmas! Fekete könyv: 1939-1944. Budapest, Anonymus, 1945, 575-576.
• Rácz Lajos: Állam és egyház a két világháború közti Magyarországon a kánonjogász Serédi Jusztinián prímássága kapcsán. = Ministerio. Szerk.: Bárdos István – Beke Margit. Esztergom. 1998. 39-51.
• http://inacioangelos.wordpress.com/2012/05/01/dobrogik-bune-antoniewicz-roland-12-fo-bune/
• Saád Béla: Tíz arckép. Ecclesia, Budapest 1983 ISBN 963-363-807-0
• Rajz Mihály – Korompay Tibor: Megemlékezés Dr.Hanauer Árpád István váci megyéspüspökről. Szent István Társulat Az Apostoli Szentszék Könyvkiadója Budapest ISBN 963-360-821-1
• Edward J. Pałyga: Polsko-watykańskie stosunki dyplomatyczne. Od zarania II Rzeczypospolitej do pontyfikatu papieża – Polaka. Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1988 ISBN 83-202-0572-7
• Stefan Badeni: Wczoraj i Przedwczoraj. Katolicki Ośrodek Wydawniczy „Veritas”, 12 Praed Mews, London, W.2. 1963
• A Vatikán csehszlovákiai ügynökeinek bűnpere. Szikra, Budapest 1952
• A Vatikán romániai ügynökeinek kémpere. Szikra, Budapest 1952
• Elmer István: Börtönkereszt. Börtönviselt katolikusok visszaemlékezései. Magyar Egyháztörténeti Enciklopédia Munkaközössége, budapest, 1994 METEM 1994 ISBN 963 8472 065 ISSN 1217-2669
• Kazimierz Stasierski - Polscy uchodźcy na Węgrzech w latach 1939-1945, Przegląd Historyczny, Tom LII, Zeszyt 2, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1961
• István Csapláros - Lajos Hopp - Jan Reychman - László Sziklay: Studia z dziejów polsko-węgierskich stosunków literackich i kulturalnych. Wrocław - Warszawa - Kraków - Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1969
• Biegańscy, Irena i Witold: Polacy na frontach zachodnich II.Wojny Światowej. Warszawa, Biblioteka Narodowa. 1971.
• Biegański, Witold — Juchniewicz, M. — Okęcki, St. — Stachurski, E. : Antyhitlerowska dzialalność Polaków na Węgrzech i Bałkanach. Warszawa, PZWS, 1971.
• Biegański, Witold: Polska emigracja na Węgrzech w latach 1939—1940 — rola emigracji wojennej. »Najnowsze Dzieje Polski«, Warszawa, 1968/XII.sz.
• Budziński, Franciszek: Polskie gimnazjum i liceum w Balatonzamárdi i Balatonboglár (1939—1944), Lublin 1984
• Dzieszyński, Ryszard: Polak, Węgier... Warszawa, Wydawnictwo Polonia, 1988.
• Wacław Felczak: A barátság útjai. »Lengyelország«, Warszawa, 1971/8.sz.
• Wacław Felczak: Historia Węgier. Warszawa – Wrocław – Kraków – Gdańsk – Łódz, Ossolineum, 1983.
• Felczak, Wacław: Ugoda węgiersko–chorwacka 1863 roku. Wrocław – Warszawa – Kraków, Ossolineum, 1969.
• Wacław Felczak —Fischinger, Andrzej: Polska–Węgry. Tysiąc lat przyjaźni. Warszawa–Budapeszt, Krajowa Agencja Wydawnicza – Wydawnictwo Corvina, 1979.
• Felczak, Wacław: Powrót i legenda. »Więź«, Warszawa, 1966/9. sz.
• Godziszewski, Tadeusz: Pisane w Rothesay. Warszawa, Czytelnik, 1973.
• Hory András: Bukaresttől Varsóig. Budapest, Gondolat Kiadó, 1987.
• Hory András: Kulisszák mögött. Wien, 1965.
• Juhász Gyula: Magyarország külpolitikája 1919—1945. Budapest, Kossuth könyvkiadó, 1969.
• Juhász Gyula: A Teleki-kormány külpolitikája. Budapest, Akadémiai Kiadó, 1964.
• Kádár Gyula: A Ludovikától Sopronkőhidáig. Tények és tanúk. I–II. kötet. Budapest, Magvető Könyvkiadó, 1978.
• Kaltenberg, Lew: Za wolność Naszą i Waszą. Warszawa, Wydawnictwo MON, 1968.
• Kapronczay Károly: Akkor nem volt Lengyelország. Budapest, Magvető Kiadó, 1992.
• Kapronczay Károly: Lengyel katonák magyar földön. Budapest, Zrínyi Kiadó, 1994
• Kovács Endre: Bem József. Budapest, a Hadtörténelmi Intézet Kiadása, 1954.
• Kovács Endre: A Kossuth–emigráció és az európai szabadságmozgalmak. Budapest, Akadémiai Kiadó, 1967.
• Kovács Endre: A lengyel irodalom története. Budapest, Gondolat, 1960.
• Kovács Endre: A lengyel kérdés a reformkori Magyarországon. Budapest, Akadémiai Kiadó, 1959.
• Kovács Endre: Bem a magyar szabadságharcban. Budapest, Zrínyi Katonai Kiadó, 1979.
• Kovács Endre: Bem-apó. Budapest, Művelt Nép, 1951.
• Kovács Endre: Korszakváltás. Emlékiratok. Tények és tanúk. Budapest, Magvető Könyvkiadó, 1981.
• Kovács Endre: Magyarok és lengyelek a történelem sodrában. Budapest, Gondolat, 1973.
• Kovács Endre: Magyar–lengyel kapcsolatok a két világháború között. Budapest, Akadémiai Kiadó, 1971.
• Kovács Endre: Szemben a történelemmel. A nemzetiségi kérdés a régi Magyarországon. Budapest, Magvető Kiadó, 1977.
• Kovács Endre: Történelmi arcképcsarnok. Budapest, Gondolat Kiadó, 1976.
• Kovács István: A légió. Budapest, Kozmosz, 1989.
• Kovács István: Hamúban csillogó gyémánt. Budapest, Magvető Kiadó, 1988.
• Kozłowski, Eligiusz: Legion polski na Węgrzech 1848—1849. Warszawa, Wydawnictwo MON, 1983.
• Koźmiński, Maciej: Polska i Węgry przed drugą wojną światową. Wrocław – Warszawa – Kraków, Wydawnictwo Ossolineum, 1970.
• Koźniewski, Kazimierz: Zamknięte koła. Warszawa, ISKRY, 1965.
• Köves Rózsa: Találkozás lengyel fiatalokkal és idősebbekkel. Kötelező olvasmány a Pál utcai fiúk. »Magyar Nemzet«, Budapest, 1972. október 29-i sz.
• Kubinyi Ferenc: Fekete lexikon. 1945–1956. I. Thousand Oaks, California, Malomfalvi Kiadó—Magyarok Vasárnapja, 1994.
• Kubinyi Ferenc: „...ketrecbe engem zártak...“Almásy Pál altábornagy, Dr. Aranyi Sándor orvos ezredes és Kéri Kálmán volt vezérkari ezredes vallomásai. Budapest, Holnap Kiadó, 1989.
• Kurdybowicz, Julian: Tułaczym szlakiem. Wrocław, Ossolineum, 1958.
• Lagzi István: Droga żołnierza polskiego przez węgierską granicę w latach 1939—1941. Poznań, Wydawnictwo Poznańskie, 1987.
• Lagzi István: Uchodźcy polscy na Węgrzech w latach drugiej wojny światowej. Warszawa, Wydawnictwo MON, 1980.
• Leczykiewicz, Sylwester: Konfederacja Tatrzańska. Warszawa, LSW, 1
• Magyar–lengyel kulturális kapcsolatok – Polsko–węgierskie stosunki kulturalne 1948—1978. Budapest, Tankönyvkiadó, 1980.
• gen. Maczek, Stanisław: Od podwody do czołga. Edinburgh, Tomar Publishers, 1961.
• Magyar–lengyel kulturális kapcsolatok – Polsko–węgierskie stosunki kulturalne 1948—1978. Budapest, Tankönyvkiadó, 1980.
• Magyarok és lengyelek 1939—1945. Menekültügy. Budapest, Gondolat Kiadó, 1991.
• Magyarország története 1918—1990. Budapest, Korona Kiadó, ?év.
• Magyarország története. I—VIII. kötet. Budapest, Akadémiai Kiadó, 1984—1993.
• Magyarország történeti kronológiája I—IV. kötet. Budapest, Akadémiai Kiadó, 1983.
• Magyarok és lengyelek 1939—1945. Menekültügy. Budapest, Gondolat Kiadó, 1991.
• Majewski, Adam: Wojna, ludzie i medycyna. Lublin, Wydawnictwo Lubelskie, 1972.
• Nowak, Jerzy Robert: Węgry bliskie i nieznane. Warszawa, ISKRY, 1980.
• Nowak, Jerzy Robert: Węgry 1939—1969. Warszawa, Wiedza Powszechna, 1971.
• Nowak, Jerzy Robert: Węgry 1939—1974. Warszawa, Książka i Wiedza, 1975.
• Olszański, Tadeusz: Budapeszteńskie ABC. Warszawa, ISKRY, 1984.
• Olszański, Tadeusz: Spotkania z Węgrami. Warszawa, KAW, 1982.
• Orłowski, Leon: O polityce. London, ORBIS, 1967.
• Orłowski, Leon: Wspomnienia z Budapesztu. Paryż, Kultura, 1952/10. 115—136.old.
• Pethő Tibor: A Kárpátoktól a Balti tengerig. Budapest, Szikra, 1956.
• Reychman, Jan: Dzieje polonii węgierskiej. »Problemy Polonii Zagranicznej«, Warszawa, 1966/1967.sz.
• Ruffy Péter: Varsói hajnal. Budapest, Kossuth Könyvkiadó, 1961.
• Skibiński, Franciszek: Pierwsza pancerna. Warszawa, Czytelnik, 1970.
• Talpassi Tibor: Bajcsy–Zsilinszky Endre és a lengyelek. Magyar Nemzet 1975/32.
• Thielmann, Edmund: Żołnierska odyseja. Warszawa, Wydawnictwo MON, 1971
• Uchodźcy polscy na Węgrzech w czasie wojny. Budapest, Athenaeum, 1946.
• Várkonyi Endre: Múlt idők tanúi. Dr.Antall József. Menekültügy Magyarországon. »Magyarország«, Budapest, 1974/36.sz.
• Węgry. Dokumenty. Wstęp i tłumaczenie Czesława Miłosza. Paris, Instytut Literacki, 1960.
• Węgry 1956—57. Warszawa, Książka i Wiedza,1983.
• Węgierskie wyznania. Eseje i rozważania o kulturze. Warszawa, PIW, 1979.
• Wieliczko, Mieczysław: Polacy na Węgrzech. Lublin, Polonijne Centrum Kulturalno–Oświatowe Uniwersytetu Marii Curie–Skłodowskiej w Lublinie, 1977.
• Wieliczko, Mieczysław: Lengyelek Magyarországon. Lublin, Polonijne Centrum Kulturalno–Oświatowe Uniwersytetu Marii Curie–Skłodowskiej w Lublinie, 1978.