|
Ta strona została uznana za wzorowy artykuł. Oznacza to, że został dopracowany w każdym szczególe i stanowi jedną z najlepszych stron na tej wiki. Dziękujemy użytkownikowi Martinuss za trud włożony w napisane tego artykułu.
|
Witold Pilecki herbu Leliwa, ps. Witold, Druh, nazwiska konspiracyjne Roman Jezierski, Tomasz Serafiński, Leon Bryjak, Jan Uznański, Witold Smoliński (ur. 13 maja 1901 w Ołońcu, zm. 25 maja 1948 w Warszawie) − rotmistrz kawalerii Wojska Polskiego, współzałożyciel Tajnej Armii Polskiej oraz żołnierz Armii Krajowej. Swego czasu był również więźniem i organizatorem ruchu oporu w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu. Został skazany na karę śmierci przez władze komunistyczne Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Choć zapamiętany jako rotmistrz, w 2013 pośmiertnie został awansowany do stopnia pułkownika.
Młodość[]
Pilecki w młodości.
Rodzina Pileckich pochodzi z północnej Rosji. Zostali tam wysiedleni przez rosyjski rząd za udział w powstaniu styczniowym. Sama rodzina wiele miała wspólnego z Rosjanami już wcześniej. Przykładowo dziadek Józef Pilecki przebywał na zesłaniu na Syberii siedem lat, mimo że pochodził z rodziny szlacheckiej. Ojciec Julian Pilecki skończył studia w Petersburgu i został leśnikiem. Kiedy ożenił się z Ludwiką Osiecimską, na stałe osiedlili się w Ołońcu. Mieli pięcioro dzieci: Marię, Józefa, Witolda, Wandę i Jerzego.
W 1910 Ludwika Pilecka wraz z dziećmi przeprowadziła się do Wilna, a ojciec, aby utrzymać rodzinę, zmuszony był pozostać w Ołońcu. Młody Witek uczęszczał wtedy do szkoły handlowej. Już w 1914 był członkiem harcerstwa, które to było ostro zakazane w ówczesnej Rosji. W 1921 zdał maturę.
Wojna z bolszewikami[]
Pilecki jako żołnierz WP.
Od 1918 Witold Pilecki służył w Wojsku Polskim. Brał udział w wojnie z bolszewikami. Był kawalerzystą w obronie Grodna. Dwa lata później zapisał się do 211 pułku ułanów i tam właśnie walczył w bitwie warszawskiej oraz w bitwie w Puszczy Rudnickiej. Brał też udział w wyzwoleniu Wilna. Dzięki tym zasługom został uhonorowany dwukrotnie Krzyżem Walecznych i Krzyżem Litwy Środkowej.
Studia[]
Zdjęcie ślubne Pileckiego.
Witold Pilecki z żoną i dzieckiem.
Rodzina rotmistrza.
Po wojnie, w 1922 zaczął studiować na Uniwersytecie Poznańskim na Wydziale Rolnym. Jednocześnie jednak zapisał się na studia na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie na Wydziale Sztuk Pięknych. Naukę tę jednak przerwał dość szybko. Zdążył on jednak odznaczyć się pod względem talentu, ponieważ w kościele w Krupie do dziś wiszą dwa jego obrazy.
Mniej więcej w tym samym czasie państwo Pileccy otrzymali posiadłość nieopodal Lidy – Sukurcze, które zostało zniszczone podczas II wojny światowej. Witold ożenił się z Marią Ostrowską, z którą miał dwójkę dzieci: Andrzeja (1932) i Zofię (1933). Zaraz przed wybuchem wojny Pilecki został podporucznikiem rezerwy ze starszeństwem z 1 lipca 1925 i 300 lokatą.
II wojna światowa[]
Na kilka tygodni przed wojną Pilecki został ponownie zmobilizowany. Podczas kampanii wrześniowej był dowódcą plutonu w szwadronie kawalerii dywizyjnej 19. Dywizji Piechoty Armii Prusy, a następnie w 41. Dywizji Piechoty na przedmościu rumuńskim. Dzięki jego talentowi, ułani zniszczyli siedem niemieckich czołgów, a także trzy samoloty. Resztkami sił jego oddział walczył jako jednostka partyzancka. Rozwiązanie plutonu nastąpiło 17 października 1939, po czym Witold stał się konspirantem.
Konspiracja[]
Witold Pilecki, po kampanii wrześniowej przeniósł się do Warszawy, gdzie stał się jednym z organizatorów Tajnej Armii Polskiej, utworzonej 9 listopada 1939 pod dowództwem majora Jana Włodarkiewicza. Był tam inspektorem głównym i szefem sztabu. Pilecki stał się zwolennikiem wcielenia Tajnej Armii Polskiej do Związku Walki Zbrojnej, co też nastąpiło na przełomie 1941 i 1942.
Obóz w Oświęcimiu[]
Zdjęcia z Auschwitz.
Witold opracował plan przedostania się do niemieckiego obozu koncentracyjnego w 1940. Przedstawił go swoim przełożonym, a jego motywacją było zebranie informacji wywiadowczych na temat tego jak funkcjonuje obóz i jakie są możliwości utworzenia ruchu oporu. W tamtym okresie polscy konspiranci nic na ten temat nie wiedzieli.
Inna wersja mówi, że to skonfliktowany z nim Jan Włodarkiewicz wybrał go na ochotnika. Pilecki początkowo nie był do tego planu przekonany i kiedy w sierpniu była łapanka nie dał się pojmać.
W każdym razie Pilecki podszył się pod polskiego żołnierza, wymyślił nowy życiorys i zmienił nazwisko na Tomasz Serafiński. Stało się to powodem dla Gestapo, aby go zesłać. 19 września 1940 znalazł się w środku łapanki przy alei Wojska Polskiego 40. Trzy dni później Pilecki przebywał już w obozie koncentracyjnym w Auschwitz. Otrzymał numer obozowy 4859 i od razu stał się głównym organizatorem konspiracji w tymże obozie. Wkrótce zaczął współpracować z innymi więźniami.
Będąc w obozie Pilecki pisał raporty dotyczące zbrodni. Przesyłał je regularnie do dowództwa w Warszawie. Informacje były też przesyłane na Zachód oraz do kwatery Armii Krajowej, do której to trafiały dzięki uciekinierom obozowym. Pobyt w Auschwitz przyczynił się do awansu wojskowego Witolda. Będąc jeszcze więźniem, Pilecki został awansowany do stopnia porucznika przez generała Stefana Grota-Roweckiego.
Związek Organizacji Wojskowej[]
Podczas pobytu w Oświęcimiu Pilecki stworzył Związek Organizacji Wojskowej. Jej celami było:
- podtrzymywanie na duchu kolegów;
- przekazywanie współwięźniom wiadomości z zewnątrz obozu;
- potajemne zdobywanie żywności i odzieży oraz jej rozdzielanie;
- przekazywanie wiadomości poza druty KL Auschwitz;
- przygotowanie własnych oddziałów do opanowania obozu podczas ew. zaatakowania go z zewnątrz przez oddziały partyzanckie, z równoczesnym zrzutem broni i siły żywej (desant).
ZOW działał w systemie „piątek”. Pierwsze „piątki” to najważniejsze ogniwo ZOW-u. Byli to tylko ci więźniowie, którym Pilecki bezgranicznie ufał. Wbrew nazwie, często było to więcej członków, niż pięciu. Sam Pilecki wypowiada się o nich w ten sposób: Każda z tych "piątek" nie wiedziała nic o "piątkach" innych i sądząc, że jest jedynym szczytem Organizacji, rozwijała się samodzielnie, rozgałęziając się tak daleko, jak ją sumą energii i zdolności jej członków plus zdolności kolegów stojących na szczeblach niższych, a przez "piątkę" stale dobudowywanych, naprzód wypychały. Pod koniec 1942 ten system został wyeliminowany. Zamiast tego zorganizowano bataliony, kompanie i plutony, tak jak w wojsku.
Ucieczka z obozu[]
Witold Pilecki wraz z dwoma współwięźniami (Janem Redzejem i Edwardem Ciesielskim) uciekł z obozu w nocy z 26 na 27 kwietnia 1943. Byli więźniowie szli wzdłuż torów kolejowych do rzeki Soły, a następnie do Wisły. Tam znaleźli łódkę, którą przepłynęli rzekę. Poznali też księdza, od którego dostali posiłek oraz przewodnika. Dotarli do Bochni przez Tyniec, okolice Wieliczki i Puszczę Niepołomicką. Tam też się ukrywali u rodziny Oborów. Gdy ruszyli dalej, dostali się do Nowego Wiśnicza i tam też Witold znalazł prawdziwego Tomasza Serafińskiego, który to skontaktował go z oddziałami Armii Krajowej. Przedstawił im wtedy projekt ataku na obóz. Plan ten jednak nie został zaakceptowany, ponieważ uznano go za nierealny, ponieważ samych SS-manów było około siedem tysięcy. 11 listopada 1943 Pileckiego awansowano na rotmistrza.
Okres powojenny[]
W 1945 Pilecki zorganizował siatkę wywiadowczą i zaczął zbierać informacje o sytuacji w Polsce, o żołnierzach Armii Krajowej a także drugiego Korpusu. Byli oni bowiem więźniami w obozach NKWD i deportowano ich na Syberię. Znalazł również trzy magazyny broni. Pilecki był też członkiem wywiadu w Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego, Ministerstwa Obrony Narodowej i Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Generał Władysław Anders nakazał mu opuścić Polskę, jednak sam Pilecki na ten rozkaz nie zareagował. Groziło mu aresztowanie. Rotmistrz zastanawiał się nad skorzystaniem z amnestii w 1947, jednak finalnie stwierdził, że nie będzie się ujawniać.
Proces[]
Pilecki przed sądem władzy ludowej.
Grupa Pileckiego w sądzie.
8 maja 1947 Pilecki został aresztowany. Rotmistrz był torturowany przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa. W procesie sądowym oskarżono go o działalność wywiadowczą na rzecz rządu Rzeczpospolitej Polski na emigracji.
3 marca 1948 zaczął się proces tak zwanej grupy Witolda. Pilecki został oskarżony o:
- nielegalne przekroczenie granicy;
- posługiwanie się fałszywymi dokumentami;
- brak rejestracji w Rejonowej Komendzie Uzupełnień;
- nielegalne posiadanie broni palnej;
- prowadzenie działalności szpiegowskiej na rzecz Andersa;
- przygotowywanie zamachu na grupę dygnitarzy MBP.
Wyrok[]
Pomnik rotmistrza w Warszawie.
15 maja 1948 rotmistrz Pilecki został skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano w więzieniu na Mokotowie poprzez strzał w tył głowy. Rotmistrz pozostawił żonę i dzieci. Do dziś nie wiadomo gdzie został pochowany. Grabarze UB najprawdopodobniej zakopali ciało na wysypisku śmieci. Wszystkie informacje na temat Pileckiego i jego rodziny były podczas PRL-u ocenzurowane. Warto dodać, że zaraz przed wyrokiem, Witold powiedział żonie, że UB jest gorsze niż SS w Auschwitz.
Uniewinnienie i upamiętnienie[]
Popiersie Pileckiego w Krakowie.
W 1990 prokuratorzy z Naczelnej Izby Prokuratury Wojskowej postanowili podjąć rewizję procesu rotmistrza Pileckiego. Tadeusz Płużański wywalczył anulowanie wyroków. Unieważnienie to nastąpiło 1 października 1990. W 1995 Pilecki został po śmiertelnie odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, a 30 lipca 2006 prezydent Lech Kaczyński odznaczył rotmistrza Orderem Orła Białego. 28 maja 2009 Rada miasta stołecznego Warszawy nadała rotmistrzowi Witoldowi Pileckiemu pośmiertnie tytuł Honorowego Obywatela polskiej stolicy w upamiętnieniu jego zasług dla Ojczyzny. Rotmistrz Pilecki jest też patronem wielu instytucji i szkół.
Odznaczenia[]
- Order Orła Białego – 2006, pośmiertnie
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski – 1995, pośmiertnie
- Krzyż Walecznych – dwukrotnie
- Srebrny Krzyż Zasługi
- Krzyż Oświęcimski – pośmiertnie
- Warszawski Krzyż Powstańczy – pośmiertnie
- Krzyż Zasługi Wojsk Litwy Środkowej
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości – 1928
- Odznaka 26 p.uł.
- Gwiazda Wytrwałości – 1984, pośmiertnie
Ciekawostki[]
- Znał trzy języki obce.
- W marcu 1919-ego r. wraz z dwoma kolega wskoczył na stopień samochodu, którym poruszał się Józef Piłsudski.
- W 1927 r. kupił karą klacz, którą nazwał Bajka. Padła we wrześniu 1939.
Źródła[]
- Rotmistrz Pilecki. Ochotnik do Auschwitz (autor: Adam Cyra)